Ο κύκλος

του Dave Eggers

Πώς θα σας φαινόταν αν κάποιος συνδύαζε οτιδήποτε διαδικτυακό που μέχρι τώρα ήταν τσαπατσούλικο και χωρισμένο, όπως τα προφίλ χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα συστήματα πληρωμής τους, τους πολλαπλούς κωδικούς, τους λογαριασμούς e-mail, τα ονόματα χρηστών, τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά σας, κάτι που θα έβαζε τέλος στην εποχή της πλαστής ή / και κλεμμένης ταυτότητας, των πολλαπλών οονμάτων χρήστη, των περίπλοκων κωδικών και συστημάτων πληρωμής; Σκεφτείτε μόνο μία παράμετρο μιας τέτοιας κίνησης: πραγματικές αγοραστικές συνήθειες πραγματικών ανθρώπων γίνονται ξεκάθαρες και μετρήσιμες και το μάρκετινγκ σχεδιάζεται με μαθηματική ακρίβεια (πλέον δε μαντεύει, στοχεύει).

Πώς θα σας φαινόταν αν κάμερες σε μέγεθος αντίχειρα με λήψη υψηλής ποιότητας τοποθετούνταν σε όλους τους δημόσιους δρόμους του κόσμου, στις παραλίες, στα σπίτια, από τον κόσμο που θα έσπευδε να τις αγοράσει, μιας και βγήκαν στο εμπόριο σε προσιτή τιμή; Έτσι θα καταγράφονταν σημαντικά ιστορικά γεγονότα εν τη γενέσει τους, θα φωτογραφίζονταν άμεσα οι παραβάτες των ανθρώπινων δικαιωμάτων είτε σε πορείες είτε σε ληστείες ή θα βοηθούσαν έναν άνθρωπο που δεν έχει δυνατότητα πρόσβασης σε απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη να νιώθει ότι βρίσκεται εκεί.

Πώς θα σας φαινόταν αν οι πολιτικοί στην αρχή και οποιοδήποτε δημόσιο πρόσωπο δέχονταν να γίνουν Διάφανοι και να φορέσουν πάνω τους μια κάμερα με απευθείας μετάδοση ανά πάσα ώρα και στιγμή της ζωής τους; Έτσι ο καθένας θα ήταν παρών στις συναντήσεις των πολιτικών με σημαντικές προσωπικότητες του κόσμου, θα άκουγε και θα έβλεπε τις συζητήσεις τους, τις συμφωνίες, τα σχέδιά τους άμεσα και απευθείας. Γιατί να γίνονται όλες αυτές οι διαβουλεύσεις πίσω από κλειστές πόρτες Ο κόσμος έχει δικαίωμα στην πληροφορία!

Αυτές είναι μερικές από τις καινοτομίες που ευαγγελίζονται οι Τρεις Σοφοί, οι ιδρυτές του Κύκλου, μιας εταιρείας που στοχεύει να πατάξει την τρομοκρατία, την κακοβουλία και τον κίνδυνο για την επιβούλευση των συνανθρώπων από άτομα που προδιατίθενται για παραβατικότητα. Μια εκπληκτική ουτοπία, άριστα οργανωμένη και δικτυωμένη σε όλο τον κόσμο, που έχει καταφέρει να πάρει με το μέρος της το 87 % του πληθυσμού παγκοσμίως. Όλα τα στοιχεία, τα δεδομένα, οι φωτογραφίες, τα βίντεο συγκεντρώνονται και είναι προσβάσιμα από όλο τον κόσμο. Οι φορητές κάμερες απευθείας μεταδόσεων γίνονται μόδα, ο κόσμος αποκτά πλήρη έλεγχο σχεδόν σε όλα. Κι αν συμβεί κάτι και το γυαλί ραγίσει; Αν μια φωνή αρχίσει να ακούγεται εναντίον αυτής της ουσιαστικά απολυταρχικής, μονοπωλιακής και τυραννικής διακυβέρνησης;

Ένα μυθιστόρημα που μου έσφιξε το στομάχι όσο κανένα άλλο, που με ανάγκασε πολλές φορές να ξενυχτήσω για να το τελειώσω και μου έδωσε να καταλάβω πόσο απαραίτητη πρέπει να γίνει η εφαρμογή του μέτρου στην καθημερινή διαδικτυακή μου παρουσία. Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σφυρίγματα (tweets), παρακολούθηση, καταμέτρηση πελατειακής εξυπηρέτησης και ικανοποίησής τους από τον υπάλληλο και χιλιάδες άλλες παραμέτρους που μετέτρεψαν την πρωταγωνίστρια Μέι σε τηλεκατευθυνόμενο ρομπότ.

Το κείμενο ξεκινάει σιγά σιγά να σε εντάξει σε αυτόν τον άρρωστο και ουτοπικό κόσμο αλλά σύντομα η κινούμενη άμμος της εικονικής πραγματικότητας που χτίζεται γύρω από τους χαρακτήρες και κυρίως γύρω από τον αναγνώστη δεν αφήνει να πάρεις ανάσα. Εξαιρετική σύλληψη, κίνδυνος όλα αυτά να γίνουν πραγματικότητα κάποια στιγμή και πλήρης απογοήτευση το τέλος. Ποιος είναι ο μυστηριώδης άντρας που εμφανίζεται στη ζωή της Μέι, μέσα σε αυτό το αυστηρά φρουρούμενο περιβάλλον εργασίας αλλά δεν μπορεί να εντοπιστεί πουθενά; Πόσο γρήγορα θα καταλάβει η Μέι ότι αυτό που ζει είναι ένα είδος κοινωνικού αυτισμού (μου άρεσε πάρα πολύ αυτή η φράση που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας); Πόσο πολύ θα δοκιμαστούν οι σχέσεις της με την οικογένειά της; Τελικά τι συνέπειες έχει στη ζωή μας και στο χαρακτήρα μας να τα ξέρουν όλοι όλα και να ξέρουν όλοι τα ενδιαφέροντά μου, τις κοινωνικές μου συνήθειες, τις προτιμήσεις μου, τις ανθρώπινες ανάγκες μου;

Μακάρι να μπορούσα να γράψω αναλυτικά για το τέλος, όμως σίγουρα θα προδώσω πράγματα και δεν κάνει. Το μυθιστόρημα είναι ανατρεπτικό, «αρρωστημένο», βαθιά κοινωνικό, με εκατομμύρια μηνύματα για την αλόγιστη χρήση του διαδικτύου και τη μόδα της κοινωνικής δικτύωσης. Εκεί που είπα ότι φτάνει η κορύφωση, φτάνει η φαντασία για το πού βαίνομεν, πώς θα χειριστεί ο συγγραφέας το τέλος, έρχεται μια μεγάλη αποκάλυψη που όμως δεν αλλάζει και πολλά πράγματα. Δεν έχουμε δηλαδή την αναμενόμενη κάθαρσι που απαιτείται για να ξεκουραστεί ο αναγνώστης, να ανασάνει, να νιώσει ανακούφιση. Θα μου πεις, με το 80 % του μυθιστορήματος να είναι η βελτίωση και ο εμπλουτισμός των υπηρεσιών του Κύκλου θα χρειαζόταν δεύτερος τόμος για να υπάρξει η λύση της πλοκής και ίσως καταντούσε και αμερικανιά. Άλλο αυτό όμως και άλλο στο τέλος να επιλέγεται αυτό το φινάλε.

Μη διστάσετε να διαβάσετε αυτό το βιβλίο, αγνοώντας την γκρίνια μου. Είναι σφιχτοδεμένο, με εκπληκτικές αληθοφανείς ανατροπές που με άφησαν άναυδο και γεμάτο αγωνία, για να μην αναφέρω τα χιλιάδες μηνύματα που αφήνει ο συγγραφέας κατά καιρούς ως προς την περατότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου, την ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία και πληροφόρηση και την ευκολία με την οποία μαζικοποιείται και χειραγωγείται.

Πάνος Τουρλής