Το Τουρκάκι

του Metin Arditi

Δεν το πιάνει το μάτι σου, βλέπεις και το όνομα Καλέντης ως εκδότης και λες, μπα, δε θα ?ναι κάτι ιδιαίτερο! Κι όμως! Χάρη σε αυτό το βιβλίο μου δίνεται η ευκαιρία να τονίσω και πάλι ότι ξεκίνησα να γράφω για βιβλία ορμώμενος από κάτι τέτοιες περιπτώσεις! Να εντοπίζω βιβλία που χάνονται μέσα στον σωρό και στην ταχύτητα της εκτύπωσης αλλά ο αναγνώστης πρέπει να τα ψάξει και να τα διαβάσει. Γιατί είναι καλογραμμένα, αληθινά και συναρπαστικά! Έτσι κι εδώ, ο συγγραφέας ζωντανεύει με απαράμιλλο τρόπο την εποχή, τους τόπους, τα ήθη, ακόμη και τις τεχνικές της ζωγραφικής! Και η υπόθεση σε παρασύρει στον σκοταδισμό του 16ου αιώνα, στο μίσος της Εκκλησίας για κάτι διαφορετικό, για τον φόβο που ζούσαν πάντα οι Εβραίοι, για την ατολμία να ταράξει κανείς τα ήρεμα νερά μιας καθώς πρέπει κοινωνίας!

Ο συγγραφέας αφηγείται τη ζωή του Ηλία Τρωιάνου, γνωστού ως Τουρκέτο (=Τουρκάκι), επιφανούς Έλληνα ζωγράφου από την Κωνσταντινούπολη, γιου δουλέμπορου, που το έσκασε στη Βενετία και επιδόθηκε με ζήλο στη ζωγραφική θρησκευτικών σκηνών. Και δε ζωγράφιζε απλώς, δημιουργούσε αριστουργήματα! Και όλα αυτά με αφορμή το γεγονός ότι ο πίνακας «Ο άνδρας με το γάντι» του Τιτσιάνο, παρ? όλο που υπογράφεται από τον καλλιτέχνη, πρόσφατη χημική ανάλυση απέδειξε ότι άλλος υπέγραψε κι επομένως άλλος είναι ο καλλιτέχνης! Μήπως ο Τρωιάνος; Αυτό το περιστάτικο ενέπνευσε τον συγγραφέα να γράψει αυτό το διαμαντάκι!

Το κείμενο είναι πολύ καλογραμμένο, διεξοδικά μελετημένο και διακατέχεται από μια κορύφωση που αφήνει τον αναγνώστη να διαβάζει με μανία τη συνέχεια. Η ιστορία ξεκινάει από την Κωνσταντινούπολη του 1531, όπου ο Ελί προσπαθεί να καταλάβει την κοινωνία στην οποία ζει και μεγαλώνει με έναν άρρωστο και ετοιμοθάνατο πατέρα, μια μάνα πεθαμένη και τη φτώχεια μόνιμη επισκέπτρια. Ο Τρωιάνος μελετά εξονυχιστικά τις φιγούρες και τα πρόσωπα των συνομιλητών και του περίγυρού του και τα αποτυπώνει με σίγουρες κινήσεις στο χαρτί. Ο θάνατος του πατέρα του τον γεμίζει φόβο και το σκάει στη Βενετία, όπου τον συναντάμε σαράντα ολόκληρα χρόνια μετά, καταξιωμένο, πλούσιο και σχετικά ατίθασο και ανυπάκουο στις νόρμες και στα πρότυπα της εκκλησιαστικής ζωγραφικής. Αυτό τον βάζει στο μάτι της καθολικής εκκλησίας κι ένα ένοχο μυστικό που κουβαλάει από γεννησιμιού του αποκαλύπτεται και ανατρέπει για πάντα τη ζωή του. Πώς θα αντιδράσει η Εκκλησία; Τι θα κάνει ο απλός κόσμος που έχει λατρέψει τα έργα του; Γιατί ο Τιτσιάνο πλαστογράφησε την υπογραφή του Τουρκέτο στον πίνακα του εξωφύλλου του βιβλίου;

Μακάρι να μπορούσα να γράψω κι άλλα για να δείξω το μέγεθος της έκπληξης και της αγωνίας και τον ικανότατο χειρισμό της πλοκής αλλά δεν πρέπει. Είμαι σίγουρος ότι θα συνεπάρει όλους τους αναγνώστες η ζωή αυτού του ζωγράφου και η εποχή θα ξεδιπλωθεί στα μάτια όλων με τέτοιον τρόπο που οι χαρακτήρες του βιβλίου θα συντροφεύουν για καιρό τον αναγνώστη!

Πάνος Τουρλής