Πέρα από το πραγματικό
zoom in
Προσθήκη στα αγαπημένα

Πέρα από το πραγματικό

Απόηχοι του σουρεαλισμού στην Ελλάδα

Μπία Παπαδοπούλου

Η έκθεση "Πέρα από το πραγματικό" εξετάζει τις επιρροές του σουρεαλιστικού κινήματος στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Αφετηρία της έκθεσης αποτελεί το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου (1907-1985) με τίτλο "Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός" του 1936. Από τα πρώτα σουρεαλιστικά πειράματα του καλλιτέχνη, συμπεριλήφθηκε στην Μπιενάλε Βενετίας το 1954 που ήταν αφιερωμένη στον σουρεαλισμό.

Ο Εγγονόπουλος, ζωγράφος και ποιητής, εμπλούτισε τους σουρεαλιστικούς πίνακές του με αναφορές στον πολιτισμό και την ιστορία της Ελλάδας. Καταργώντας τη λογική, άντλησε εικόνες από το υποσυνείδητο, δημιουργώντας παραστατικές ιστορίες του παραλόγου που συνυφαίνουν την αρχαιότητα με το Βυζάντιο, την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης και την σύγχρονη εποχή.

Ο Αntoine Mayo (1905-1990), Έλληνας της διασποράς, γεννημένος στην Αίγυπτο, ήταν στο Παρίσι τη δεκαετία του `20, όταν άνθιζε ο σουρεαλισμός. Εκεί συνάντησε πολλούς σουρεαλιστές ζωγράφους και ποιητές, αλλά δεν εντάχθηκε ποτέ στην πρωτότυπη ομάδα τους. Το 1929, εξέθεσε στην Παρισινή "Galerie des Quatre Chemins" με τον Giorgio de Chirico, ιδρυτή της "Μεταφυσικής Σχολής Ζωγραφικής" που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς σουρεαλιστές. O Mayo ήταν άγνωστος στην Ελλάδα πριν το 1983, χρονιά που παρουσίασε πίνακές του για πρώτη φορά στην Αθήνα. Ο Εγγονόπουλος αντιμετώπισε μόνος του την καχυποψία που ένοιωθαν πολλοί Έλληνες ως προς την αυτόματη σουρεαλιστική μέθοδο του Andre Breton και των παράξενων εικόνων, απόρροια της τυχαίας αυτής διαδικασίας.

Στα τέλη του `60 με αρχές του `70 μια νέα γενιά καλλιτεχνών εμφανίστηκε η οποία επιχειρούσε να συλλάβει στη ζωγραφική έναν κόσμο πέρα από το πραγματικό. Πιθανόν ως αντίδραση στο δικτατορικό καθεστώς που κυβέρνησε την Ελλάδα από το 1967 έως το 1974. Ο Δημήτρης Γέρος, ο Άλκης Γκίνης, ο Γιώργος Δέρπαπας, ο Αλέξανδρος Ίσαρης, ο Σαράντης Καραβούζης και ο Θόδωρος Πανταλέων δεν αποτελούν ομάδα. Είναι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες που εσκεμμένα διανθίζουν τους πίνακές τους με μια ονειρική ατμόσφαιρα, παραπέμποντας στην τέχνη των σουρεαλιστών. Οι αναφορές στην Ελλάδα είναι συστηματικές, προσθέτοντας μια προσωπική νότα στα έργα τους.

Ο Θεόφιλος Κατσιπάνος, ο Βενιαμίν της έκθεσης, δημιουργεί εικόνες που ταράζουν τον θεατή. Εμπνευσμένοι από τους παραλογισμούς του πραγματικού κόσμου, οι πίνακές του αποκαλύπτουν ότι η έμφαση των σουρεαλιστών στην απόλυτη απελευθέρωση της φαντασίας αποτελεί ακόμα βασικό ζητούμενο της τέχνης.

Νίκος Εγγονόπουλος

Νίκος Εγγονόπουλος (Ζωγράφος)

Γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου του 1907 στην Αθήνα. Ο πατέρας του Παναγιώτης ήταν Κωνσταντινουπολίτης και ασκούσε το επάγγελμα του εμπόρου. Από το 1923 (σε ηλικία 12 χρονών) μέχρι το 1927 γράφεται εσωτερικός σε ένα Λύκειο στο Παρίσι. Εκεί διδάσκεται την κλασική γαλλική ποίηση. Το 1924 το μανιφέστο του Αντρέ Μπρετόν θα επηρεάσει και τον ίδιο. Το 1927 επιστρέφει στην Ελλάδα για να υπηρετήσει την θητεία του. Εργάστηκε αρχικά ως σχεδιαστής εξωφύλλων σε περιοδικά και το 1932 γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Παρθένη. Παράλληλα μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη θα φοιτήσει και στο καλλιτεχνικό εργαστήρι του Φώτη Κόντογλου. Την ίδια εποχή αρχίζει να δημοσιεύει και τις πρώτες του ποιητικές συλλογές (είναι επηρεασμένος αρχικά από τον Σολωμό και τον Μπωντλαίρ). Από τότε ξεκινά και ο διασυρμός της ποίησής του. Πολλά περιοδικά και εφημερίδες, ελληνικές και ξένες, παρωδούσαν τα ποιήματά του με εξευτελιστικά στο τέλος σχόλια. Το 1939 οργανώνει και την πρώτη έκθεση των έργων του ζωγραφικής, στο σπίτι του Νίκου Καλαμάρη. Από το 1940 αρχίζει η προσωπική του περιπέτεια. Με την επιστράτευση στέλνεται κατευθείαν στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού μετώπου. Το μεταξικό καθεστώς τον κρατάει στην πρώτη γραμμή πυρός, αδιαλείπτως, έως το τέλος του πολέμου. Στο τέλος συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς, στις 13 Απριλίου 1941, μετά από φονικότατη μάχη της Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας, και στέλνεται παράνομα σε στρατόπεδο "εργασίας αιχμαλώτων", από όπου δραπετεύει και επιστρέφει στην Αθήνα με τα πόδια. Δεν σταματά να γράφει ποιήματα με όποιον τρόπο μπορεί. Στην ελεύθερη Ελλάδα αποκτά ένα πλήθος από καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες με την ίδρυση συλλόγων στους οποίους συμμετέχει ενεργά, χωρίς να σταματήσει ποτέ να ζωγραφίζει ή να γράφει. Το 1967 γίνεται καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο στο ελεύθερο σχέδιο. Από το 1967 μέχρι και τον Αύγουστο του 1973 (οπότε και συνταξιοδοτείται) θα επηρεάσει σημαντικά τη φοιτητική ζωή μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο. Στις 31 Οκτωβρίου 1985 θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην Αθήνα. Τα έργα του είναι: - "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν", 1938 - "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής", 1939 - "Επτά ποιήματα", 1944 - "Μπολιβάρ", 1944 - "Η επιστροφή των πουλιών", 1946 - "Έλευσις", 1948 - "Ο Ατλαντικός" (ανάτυπο από το περιοδικό "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση"), 1954 - "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω", 1957 (Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1958) - "Ποιήματα", τ. Α΄, Ίκαρος, 1966 (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών "Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν" και "Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής") - "Ελληνικά σπίτια", 1972 - "Ποιήματα", τ. Β΄, Ίκαρος, 1977 (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών "Μπολιβάρ", "Η επιστροφή των πουλιών", "Έλευσις", "Ο Ατλαντικός", "Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω") - "Στην κοιλάδα με τους Ροδώνες", 1978 (Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1979) - "Ο Καραγκιόζης, ένα ελληνικό θέατρο σκιών", Ύψιλον, 1980, Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν τα βιβλία: - "Πεζά κείμενα" (συγκεντρωτική έκδοση), Ίκαρος, 1987 - "... και σ΄ αγαπώ παράφορα: Γράμματα στη Λένα 1959-1967" (επιμ. Δημήτρης Δασκαλόπουλος), Ίκαρος, 1993 - "Οι άγγελοι στον παράδεισο μιλού ελληνικά... (συνεντεύξεις, σχόλια και γνώμες, σε επιμ. Γιώργου Κεντρωτή)", Ύψιλον, 1999 - "Το μέτρον, ο άνθρωπος: πέντε ποιήματα και δέκα πίνακες", Ύψιλον, 2005 - "Ωραίος σαν Έλληνας: ποιήματα/The Beauty of a Greek: Poems" (δίγλωσση έκδοση, σε ανθολόγηση, μετάφραση & επιμ. David Connolly), Ύψιλον, 2007 Μετέφρασε, επίσης, πολλά έργα ξένων ποιητών. Βαθύτατα πνευματικός άνθρωπος ο Νίκος Εγγονόπουλος, δεν ήταν μόνο ένας ζωγράφος και ποιητής, αλλά και ένας αληθινός στοχαστής. Παθιασμένος με τον υπερρεαλισμό μας κληρονόμησε ένα διαχρονικό έργο μίας αποκλειστικά δικής του ατμόσφαιρας. Το έργο του Εγγονόπουλου αντιμετώπισε αρνητικές αντιδράσεις που έφτασαν τα όρια του εμπαιγμού και της κατασυκοφάντησης. Μοναδικός συμπαραστάτης του υπήρξε ο επίσης υπερρεαλιστής Εμπειρίκος. Στη ζωγραφική, δάσκαλοί του ήταν ο Κωνσταντίνος Παρθένης και ο Φώτης Κόντογλου, άνθρωποι στους οποίους ο Εγγονόπουλος αναφερόταν πάντα με θαυμασμό. Ο ίδιος έλεγε: "Ως είμαι ζωγράφος το επάγγελμα και θεωρώ άλλωστε την ποίηση σαν ζήτημα εντελώς προσωπικό".

Αλέξανδρος Ίσαρης

Αλέξανδρος Ίσαρης (Ζωγράφος)

Ο Αλέξανδρος Ίσαρης είναι συγγραφέας, μεταφραστής, ζωγράφος, γραφίστας και φωτογράφος. Γεννήθηκε στις Σέρρες το 1941. Σπούδασε αρχιτεκτονική στα Πολυτεχενεία του Γκρατς και της Θεσσαλονίκης. Από το 1962 ως το 1978 έζησε στη Θεσσαλονίκη. Έχει δημοσιεύσει κατά καιρούς δοκίμια, πεζά, ποιήματα και μεταφράσεις σε πολλά λογοτεχνικά περιοδικά. Επί οκτώ χρόνια ήταν υπεύθυνος της ελληνικής σύνταξης του περιοδικού "Ausblicke". Για την πρώτη του ποιητική συλλογή "Όμιλος Φίλων Θαλάσσης - Ο ισορροπιστής", του απονεμήθηκε το βραβείο Μαρίας Ράλλη (1977). Το 1982 έκανε μια σειρά εκπομπών στο Γ΄ Πρόγραμμα της ΕΡΤ. Το 1985 πήρε μέρος στην εβδομάδα ελληνικής ποίησης στο Άμστερνταμ και στο Χρόνινγκεν. Το 1986 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο θεατρικό φεστιβάλ του Μύλχάιμ της Γερμανίας. Το 1990 επισκέφθηκε σημαντικά πολιτιστικά κέντρα της Γερμανίας, ύστερα από πρόσκληση του Ινστιτούτου Γκαίτε. Τα έτη 1990, 1992, 1994 και 1999 έμεινε για ένα διάστημα στη Βιέννη, ως προσκεκλημένος της Αυστριακής Λογοτεχνικής Εταιρείας. Το 1997 έγινε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Τόμας Μπέρνχαρντ. Έχει μεταφράσει πάνω από τριάντα βιβλία και έχει τιμηθεί με τα εξής βραβεία: Βραβείο Μαρίας Ράλλη (1977), Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης για το "Μπετόν" του Τόμας Μπέρνχαρντ (1977) και δύο βραβεία του ΕΚΕΜΕΛ για το βιβλίο του Λούντβιχ Τηκ "Ο ξανθός Έκμπερτ - Το Ρούρενμπεργκ" (2007) καθώς και για τα "Γράμματα σε έναν νεαρό ποιητή "του Ράινερ Μαρία Ρίλκε (2011). Το 2014 τιμήθηκε με το βραβείο του Public για το βιβλίο "Εγώ ένας ξένος". Έχει παρουσιάσει ζωγραφική του σε οκτώ ατομικές και σε δώδεκα ομαδικές εκθέσεις. Τον Οκτώβριο του 2017 πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση φωτογραφίας με τον τίτλο "Εικόνες μιας ζωής". Από το 1978 ζει στην Αθήνα. (φωτογραφία: Νίκος Κουλαμάς)


Δημήτρης Γέρος (Ζωγράφος)


Σαράντης Καραβούζης (Ζωγράφος)

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1938. Σπούδασε το 1959-1963 στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο εργαστήριο του Ι. Μόραλη. Πήρε υποτροφία από το Ι.Κ.Υ. (1965-1966). Το 1967-1968 συνέχισε τις σπουδές του στην Ecole Nationale des Beaux Arts του Παρισιού με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης. Συνεχίζει τις θεωρητικές σπουδές στην Ecole du Louvre έως το 1974. Το 1984 επιτροπή κριτικών τέχνης και συγγραφέων στο Παρίσι του απονέμει το βραβείο Drouant Cartier για το σύνολο του έργου του. Έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης τρεις αναδρομικές στην Δημ. Πινακοθήκη της Ρόδου, στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Θεσσαλονίκης και στη Δημοτική Πινακοθήκη της Πάτρας. Έχει συνεργαστεί επίσης με τις γκαλερί του Παρισιού Blondel, Sculptures και Art et Patrimoine. Έργα του βρίσκονται σε πολλά μουσεία, πινακοθήκες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Άλκης Γκίνης (Ζωγράφος)


Antoine Mayo (Ζωγράφος)

Ο Αntoine Mayo (Αντώνης Μαλλιαράκης 1905-1990), Έλληνας της διασποράς, γεννημένος στην Αίγυπτο, ήταν στο Παρίσι τη δεκαετία του ΄20, όταν άνθιζε ο σουρεαλισμός. Εκεί συνάντησε πολλούς σουρεαλιστές ζωγράφους και ποιητές, αλλά δεν εντάχθηκε ποτέ στην πρωτότυπη ομάδα τους. Το 1929, εξέθεσε στην Παρισινή "Galerie des Quatre Chemins" με τον Giorgio de Chirico, ιδρυτή της "Μεταφυσικής Σχολής Ζωγραφικής" που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς σουρεαλιστές. O Mayo ήταν άγνωστος στην Ελλάδα πριν το 1983, χρονιά που παρουσίασε πίνακές του για πρώτη φορά στην Αθήνα.

Γιώργος Δέρπαπας (Ζωγράφος)


Θόδωρος Πανταλέων (Ζωγράφος)


Θεόφιλος Κατσιπάνος (Ζωγράφος)


Μπία Παπαδοπούλου (Συγγραφέας)


Δείτε όλα τα βιβλία του συγγραφέα

Μπία Παπαδοπούλου (Επιμέλεια)


Τόπος Έκδοσης:
Χανιά
Τόμος:
1
Δέσιμο:
Χαρτόδετο
Σελίδες:
118
Διαστάσεις:
30x21
Βάρος:
0.687 κιλά

Αξιολογήσεις

Γράψε μια αξιολόγηση