Στην πολιτική σκέψη του βυζαντινού ανθρώπου ήταν αδιαμφισβήτητη η υπεροχή της μοναρχίας στην ιδεατή της μορφή (βασιλεία) έναντι των υπολοίπων πολιτειακών επιλογών (ολιγαρχία-πολυαρχία). Ως εκ τούτου, οι Βυζαντινοί πολιτικοί στοχαστές αφοσιώθηκαν στη σκιαγράφηση της εικόνας του ιδεατού ηγεμόνος (βασιλέως). Για την επίτευξη του στόχου αυτού επινόησαν ένα νέο λογοτεχνικό είδος, το κάτοπτρον ηγεμόνος, το οποίο, μαζί με τα προοίμια των νομοθετικών έργων, συνιστά την ουσιαστική συνεισφορά της βυζαντινής διανόησης στην ιστορία των πολιτικών ιδεών. Οι συγγραφείς των βυζαντινών κατόπτρων ηγεμόνος, αξιοποιώντας δημιουργικά την παράδοση εκείνων των κλασικών κειμένων που αποσκοπούσαν στην ανίχνευση των ιδιοτήτων του ιδανικού ηγεμόνος, δεν εγκωμιάζουν έναν συγκεκριμένο βασιλέα, αλλά με τις παραινέσεις τους αποσκοπούν στην ουσιαστική βελτίωση του αποδέκτη του κειμένου τους, προκειμένου αυτός να ασκεί κατά τρόπο υποδειγματικό τα καθήκοντά του προς όφελος των υπηκόων του. Κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο υπό την επίδραση των συνεπειών της τέταρτης Σταυροφορίας και της προέλασης των Οθωμανών Τούρκων στα εδάφη της αυτοκρατορίας η πολιτική θεωρία του Βυζαντίου δοκιμάζεται με τον πλέον επώδυνο τρόπο. Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο τα βυζαντινά κάτοπτρα ηγεμόνος συνιστούν προσπάθεια να διατηρηθεί ζωντανή η πολιτική ιδεολογία του ένδοξου παρελθόντος και να αποτελέσει το εφαλτήριο για την αποκατάσταση του πληγωμένου κύρους της Χριστεπώνυμης Πολιτείας.