Ανδρέας Κάλβος: το χαμένο πορτραίτο

του Βλάσση Τρεχλή

Εδώ έχουμε μια πολύ καλογραμμένη μυθιστορηματική βιογραφία του Ανδρέα Κάλβου. Είναι το δεύτερο βιβλίο που διαβάζω για τον Κάλβο μετά το «Οι μέλισσες του Κάλβου τριγυρίζουν στα λιβάδια του Λίνκολνσάιρ» της Πόλυς Χατζημανωλάκη, το οποίο συνιστώ εξίσου. Στο παρόν βιβλίο ο αναγνώστης μαθαίνει πολλές πληροφορίες για την προσωπική ζωή του Ανδρέα Κάλβου, για τη νοοτροπία του, τον χαρακτήρα του, τις πράξεις και τα γεγονότα που καθόρισαν τις αποφάσεις που πήρε για τη ζωή του κλπ. Γι? αυτό προτείνω να διαβάσετε αυτό το βιβλίο: είναι καλογραμμένο, έχει πολύ ωραίες εικόνες και περιστατικά, φωτίζει τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της ζωής του μεγάλου ποιητή και συνδέει κάποια γεγονότα της ζωής του με μυθιστορηματική δράση πολύ καλογραμμένη.

Ο Ανδρέας Κάλβος (1792-1869) είναι σημαντικός Έλληνας ποιητής (και δεν έχουμε επισήμως κανένα πορτραίτο του, εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου!). Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο, όμως δέκα χρόνια μετά ο πατέρας του εγκατέλειψε τη μητέρα του και κατέφυγε στο Λιβόρνο, παίρνοντας μαζί και τα παιδιά του. Στην Ιταλία ο Κάλβος γνώρισε την αρχαία ελληνική, ιταλική και λατινική γραμματεία. Μετακινούμενος σε Πίζα και Φλωρεντία, προσπαθούσε να εξισορροπήσει την έλλειψη πατρικής στοργής, μιας και ο πατέρας του είχε αφοσιωθεί στα επαγγελματικά ταξίδια. Τομή στη ζωή του ποιητή ήταν η γνωριμία του με τον ποιητή Ugo Foscolo το 1812, ο οποίος και τον μύησε στον νεοκλασικισμό και στον πολιτικό φιλελευθερισμό. Εκείνη την περίοδο ο Κάλβος έγραψε τρία θεατρικά έργα και ασχολήθηκε πολύ με την ποίηση αλλά συμμετείχε και στον καρμποναρισμό για την απελευθέρωση της Ιταλίας. Την εποχή εκείνη, η χώρα ήταν υπό αυστριακό καθεστώς κι έτσι ο Foscolo αυτοεξορίστηκε στη Ζυρίχη. Ο Κάλβος τον ακολούθησε και κατέληξαν στην Αγγλία, όπου η συγκατοίκησή τους και ο στρυφνός χαρακτήρας του Foscolo έδωσε το οριστικό τέλος στη φιλία τους. Ο Κάλβος άρχισε να διδάσκει ιδιαίτερα μαθήματα και να κάνει έτσι γνωριμίες σε υψηλούς κύκλους. Μέχρι το 1826 περιφερόταν σε Αγγλία, Ελβετία και Ιταλία, όπου γινόταν όλο και πιο γνωστός ενώ το ποιητικό του έργο και η δύναμη των λέξεων που χρησιμοποιούσε άρχισαν να αποκτούν ένθερμους θιασώτες. Την περίοδο 1836-1841 εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και δίδασκε στην Ιόνιο Ακαδημία ενώ στο τέλος της ζωής του προτίμησε να αποσυρθεί στο Λάουθ της Αγγλίας.

Αυτό το βιογραφικό το παρέθεσα για να σας δείξω ότι ο συγγραφέας έχει άφθονο υλικό στη διάθεσή του ώστε να χτίσει μια πολύ καλή πλοκή. Ο αναγνώστης τρομάζει από την τρομοκρατία της κατεχόμενης Ιταλίας, γοητεύεται από τα φιλολογικά σαλόνια της Ευρώπης, συγκινείται από τη δύναμη των λέξεων του Κάλβου που αναστατώνουν την Ευρώπη και της γεννούν ένα έντονο συναίσθημα φιλελληνισμού, ακριβώς την εποχή που η Ελλάδα απελευθερώνεται σιγά σιγά από τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τρέμει από οργή με τις αλλεπάλληλες αντικαταστάσεις των Άγγλων αρμοστών στην Ιόνιο Πολιτεία, οι οποίοι φέρονται στους Επτανήσιους είτε ανάλογα με τα συμφέροντα της Μεγάλης Βρετανίας είτε ανάλογα με τα δικά τους, θλίβεται με τα παρασκήνια και το απέθαντο εγώ του Έλληνα ως προς τη διοίκηση της Ιονίου Ακαδημίας, η οποία σιγά σιγά πέφτει σε μαρασμό κ. π. ά..

Το μόνο μειονέκτημα που βρήκα ήταν στις Σημειώσεις του βιβλίου, όπου παρατίθενται με αλφαβητική σειρά τα πρόσωπα και οι έννοιες που δεν επεξηγούνται στη ροή του κυρίως βιβλίου. Ίσως σας ακούγεται εύκολο να ανατρέξετε στις Σημειώσεις αν διαβάσατε για κάποια πρόσωπα και τοπωνύμια, τι γίνεται όμως όταν ο συγγραφέας θέλει να μιλήσει για έννοιες και ευρύτερα ιστορικά γεγονότα; Για παράδειγμα φράσεις όπως «»Εστόλισαν», «Υπηρέτριά του», «Συμβεί» ή «Πίσω από την πλάτη του» δεν μπορεί να φανταστεί ο αναγνώστης ποια από τις λέξεις αυτής της πρότασης μπορεί να είναι ο κύριος όρος ευρετηριάσης, οπότε ψαχουλεύει όλη την ώρα και στο τέλος αποθαρρύνεται. Για μένα προτιμότερο θα ήταν μια ωραιότατη αριθμητική παράθεση σημειώσεων για καλύτερη χρήση. Επίσης, αν και καλογραμμένο, πολλές φορές παρατήρησα επαναλαμβανόμενες ατάκες σε διαλόγους, κάτι που δεν ήταν απαραίτητο, π. χ. «-Θα πας; -Θα πάω» ή «-Αύριο στις έξι. ?Αύριο στις έξι» κλπ.

Ο συγγραφέας δε φείδεται συναισθημάτων, σε πολλά σημεία παίρνει ολοφάνερα θετική ή αρνητική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, καταγράφει ωμά και ειλικρινά, δεν κρύβει τίποτα, παραθέτει αυτούσια πολλά ποιήματα του Ανδρέα Κάλβου και όλο αυτό το όμορφο κείμενο συμπληρώνεται από βιβλιογραφία και χρονολογικό πίνακα γεγονότων από τη ζωή του ποιητή.

Πάνος Τουρλής